Enerverende momenten in een donkere tijd
Algemeen
De periode 1938 - 1948 is wat de gebeurtenissen in Nederland betreft, de somberste van de twintigste eeuw. In deze periode breekt de tweede wereldoorlog uit: 1939 -1945; het neutrale Nederland wordt op 10 mei 1940 overmeesterd. In 1939 is er reeds een algehele mobilisatie van jonge Nederlanders die vanwege de oorlogsdreiging onder de wapenen worden geroepen. Op 5 mei 1945 wordt Nederland definitief bevrijd van de Duitse overheersing, maar werpen weldra koloniale perikelen nieuwe problemen op. Veel jonge Nederlanders worden nu uitgezonden naar Nederlands-Indië om aldaar als militair het Nederlandse gezag te handhaven. Na de bevrijding van Nederlands-Indië van de Japanse overheersing, wordt de Nederlandse regering namelijk geconfronteerd met de strijd om de onafhankelijkheid. In 1949 wordt de onafhankelijkheid van Indonesië overigens een feit.
Vreemde voetbalseizoenen
Het seizoen 1938/39 is vooralsnog het laatste met een normaal competitieverloop.Het daaropvolgende seizoen 1939/40 wordt afgewikkeld in de vorm van min of meer regionale noodcompetities waarbij geen promotie of degradatie mogelijk is. In het maatschappelijke leven probeert men, ondanks de bezetting, de zaken zo normaal als mogelijk te laten verlopen. Dit betekent dat in het seizoen 1940/41 weer een gewone competitie wordt afgewikkeld. Een bijzonderheid is wel dat onder druk van de Duitse autoriteiten de katholieke voetbalbond wordt opgeheven en geïntegreerd in de Nederlandse VoetbalBond (het predikaat ‘Koninklijke’ was uiteraard verdwenen).
Ook het seizoen 1941/42 kan als ‘normaal’ worden beschouwd.Het seizoen 1942/43 verloopt aanvankelijk ongestoord, maar door de oorlogstoestand moet in 1943 afgezien worden van promotie/degradatiecompetities vanaf de 2e klasse en lager. Later wordt beslist dat de kampioenen van dit seizoen in het daaropvolgende seizoen 1943/44 beslissingswedstrijden mogen spelen tegen de kampioenen van 1943/44 voor een plaats in een hogere klasse.
In het seizoen 1944/45 wordt door de Duitsers vanwege de oorlogstoestand het spelen van een voetbalcompetitie verboden. Alleen in het bevrijde Zuid-Nederland wordt een begin met de competitie gemaakt, maar ook die wordt al snel afgebroken.
Na de bevrijding is er voor het eerst in het seizoen 1945/46 weer sprake van een normale competitie en ook in de volgende jaren is dat weer het geval.
De voorgaande beschrijving van het competitieverloop rond de oorlogsjaren is van belang omdat die voor Vriendenschaar van cruciale betekenis is geweest.
Wel en wee van Vriendenschaar in deze periode
Het eerste competitieseizoen in de periode 1938-1948 verloopt voor Vriendenschaar overigens bijna rampzalig. In het seizoen 1938/39 komt Vriendenschaar uit in de 2e klasse B van het district West I. Vriendenschaar speelt een uiterst ongelukkig seizoen en eindigt met slechts 7 wedstrijdpunten op de onderste plaats. Daardoor is Vriendenschaar verplicht een promotie/degradatiecompetitie af te wikkelen. Tegenstanders zijn Elinckwijk en De Volewijckers, beide kampioenen uit de derde klasse. Vriendenschaar weet nipt te ontkomen aan degradatie.
In het seizoen 1939/40 komt Vriendenschaar in de noodcompetitie uit in klasse D van district West I. Vriendenschaar kan aan het einde van het niet geheel voltooide seizoen genoteerd worden als vierde.
In het seizoen 1940/41 komt Vriendenschaar uit in de 2e klasse B van district West II. Onze vereniging bereikt een verdienstelijke derde plaats.
In het seizoen 1941/42 ‘switcht’ Vriendenschaar weer naar de tweede klasse in district West I. In de tweede klasse B bereikt Vriendenschaar wederom een derde plaats.
In het daaropvolgende seizoen 1942/43 zonder promotie en degradatie bereikt Vriendenschaar de vijfde plaats. Van groot belang is echter dat DOS in deze klasse kampioen wordt.
In het seizoen 1943/44 wordt Vriendenschaar na een enerverend seizoen, na wedstrijden die nu nog tot de verbeelding van onze oudere leden spreken, afdelingskampioen in de tweede klasse B van district West I. En daardoor is Vriendenschaar gerechtigd om twee beslissingswedstrijden te spelen tegen DOS, de kampioen van het vorige seizoen.
Eerste elftal 23 april 1944 in een uitverkocht stadion De Galgewaard in Utrecht.
Staande v.l.n.r. Antoon van Gendt, Eef Bronk, Hans Uittenbogert, Karel Smits, Jo van Zomeren en Jan Bronk. Zittend v.l.n.r. Bertus Ansems, Frans Saltzherr, Ot van Zoelen, Bart van den Ham enKees Gerbrands. Sterspeler Rinus Bijl ontbreekt wegens blessure.
Op 23 april 1944 speelt Vriendenschaar in Utrecht voor een uitverkocht stadion De Galgenwaard met 1-1 gelijk tegen DOS. Onze voetbalheld Bart (Spekkie) v.d. Ham scoort 0-1 uit een penalty, maar de befaamde Dumortier van DOS scoort snel de gelijkmaker. Daar blijft het die dag bij. Vriendenschaar miste spits Rinus Bijl wel heel erg.
Op 30 april 1944 bevolken tienduizend toeschouwers het sportcomplex aan de Westersingel voor de return tegen DOS. Rinus Bijl is weer van de partij, maar wordt toch nog gehinderd door zijn blessure. Vanwege de thuiswedstrijd is Vriendenschaar favoriet, maar DOS trekt aan het langste eind. Vijf minuten voor rust krijgt Vriendenschaar weer een penalty toegewezen; ditmaal faalt Bart v.d. Ham hopeloos. Na rust scoort DOS eerst tweemaal, voordat Vriendenschaar met een tegendoelpunt iets terug kan doen. Maar de overwinning van DOS komt niet meer in gevaar. Het sprookje van een mooi seizoen is voor Vriendenschaar uit.
DOS speelt daarna nog eens twee beslissingswedstrijden tegen OSV uit Oostzaan en door twee overwinningen bewerkstelligt DOS de promotie naar de fel begeerde eerste klasse.
In het seizoen 1944/45 ligt de competitie stil en kan Vriendenschaar zijn wonden likken. Vriendenschaar zou uitgekomen zijn in de tweede klasse B van district West I.
In het seizoen 1945/46 is van Vriendenschaar weer in de tweede klasse B van district West II van de partij en eindigt ons elftal op de vijfde plaats met de bijzondere doelcijfers 56-56.
In het seizoen 1946/47 eindigt Vriendenschaar in de middenmoot van district West I, tweede klasse B.
Het seizoen 1947/48 is een seizoen om snel te vergeten; Vriendenschaar eindigt - nu in de tweede klasse A van district West I - op een onbetekenende derde plaats van onderen. De achterhoede is zo lek als een mandje (57 tegentreffers, de meest gepasseerde defensie) en de voorhoede bakt er weinig van (23 treffers en daarmee de minst schotvaardige ploeg).
Trainers in deze periode
In het ongelukkige seizoen 1938/39 werd Vriendenschaar geleid door de Engelse trainer Julian. Hij werd in 1939 opgevolgd door zijn landgenoot F. Pagnam. Deze had Vriendenschaar pas één keer getraind, toen hij terug moest naar Engeland om onder de wapenen te gaan vanwege de oorlogstoestand. De trainer van Velox, de heer F. Van Asten, nam in dat seizoen de training over. Daarna was Rinus Bijl, de befaamde midvoor van Vriendenschaar, die tijdens de oorlogsjaren als trainer/speler de leiding over het elftal op zich nam. Vanaf 1946 was de heer M. Van Gelder trainer. Hij zou dat tot 1952 blijven.
